P.I.Tchaikovsky της Νάσιας Αρβανίτη

Πιότρ Ίλιτς Τσαικόφσκι

Ο συνθέτης

Ο Τσαϊκόφσκι γεννήθηκε σε μια επαρχιακή πόλη, το Βοτκίνσκ (στην επαρχία Βιάτκα) στις 7 Μαΐου του 1840. Το μουσικό ταλέντο του εκδηλώθηκε πολύ νωρίς και πήρε μαθήματα πιάνου. Ο Τσαϊκόφσκι εκπαιδεύτηκε για καριέρα δημοσίου υπαλλήλου, αλλά την εγκατέλειψε και ακολούθησε την κλίση του για τη μουσική σύνθεση. Αποφοίτησε με αργυρό μετάλλιο από το Ωδείο της Αγίας Πετρούπολης το 1965.

 Ανάμεσα στα γνωστότερα από τα έργα που συνέθεσε συγκαταλέγονται τα μπαλέτα Λίμνη των Κύκνων, Ωραία Κοιμωμένη και Καρυοθραύστης, η όπερα Ευγένιος Ονιέγκιν, οι συμφωνίες 4^η, 5^η και 6^η, το 1^ο Κοντσέρτο για Πιάνο, το Κοντσέρτο για βιολί και η Ουβερτούρα 1812 . Όλα του τα έργα διέπονται από το καθαρά προσωπικό ύφος του συνθέτη, που δεν είναι ούτε τόσο φανατικά γερμανικό, όπως τον κατηγόρησαν οι ρώσοι επικριτές του, ούτε και τόσο φανατικά ρωσικό, όπως υποστήριζαν οι ξένοι επικριτές του.

Ο Τσαϊκόφσκι υπέφερε πολύ από τη διαρκή προσπάθεια να συγκαλύπτει την ομοφυλοφιλία του. Ο επιπόλαιος γάμος του με μια γυναίκα που μόλις γνώριζε κατέληξε γρήγορα σε οριστική διάλυση και του στοίχισε μια νευρική κρίση.

Έφθασε ως και τις ΗΠΑ όπου συμμετείχε στις εκδηλώσεις για τα εγκαίνια του Κάρνεγκι Χολ το 1891. Το 1893 διηύθυνε μια θριαμβευτική εκτέλεση της τέταρτης συμφωνίας του σε συναυλία της Βασιλικής Φιλαρμονικής Ορχήστρας στο Λονδίνο και του απονεμήθηκε τιμητικά ο τίτλος του διδάκτορος στο Κέιμπριτζ.

Ο θάνατος του στην Αγία Πετρούπολη στις 6 Νοεμβρίου του 1893 ήταν πιθανότατα αυτοκτονία, αλλά η φήμη ότι αναγκάστηκε να δώσει τέρμα στη ζωή του υπό την απειλή ότι θα δημοσιοποιούντο οι σεξουαλικές του σχέσεις με νεαρό αριστοκράτη δεν έχει επαληθευθεί.

Από επαγγελματική άποψη ο Τσαϊκόφσκι γνώρισε στη ζωή του φήμη και τιμές, αλλά και δριμείες επιθέσεις. Η ακλόνητη και παγκόσμια δημοτικότητα που περιβάλλει σήμερα το όνομα του ήλθε μόνο μετά θάνατον.

Τα έργα

Η Λίμνη των Κύκνων

Τη Λίμνη των Κύκνων, πρώτο μπαλέτο του Τσαϊκόφσκι και ένα από τα πιο δημοφιλή έργα του, παρήγγειλε το Μάιο του 1875 το Αυτοκρατορικό Θέατρο Μπαλσόι της Μόσχας. Την ευκαιρία να συνθέσει ένα τέτοιο έργο υποδέχθηκε με μεγάλη χαρά ‘εν μέρει γιατί χρειαζόταν τα χρήματα, αλλά κυρίως γιατί από καιρό είχε την επιθυμία να δοκιμάσει τις ικανότητές του σ’ αυτό το είδος μουσικής’, όπως είπε ο ίδιος.

Το έργο γράφτηκε στο διάστημα από τον Αύγουστο του 1875 ως τις 22 Απριλίου 1876 και παρουσιάστηκε για πρώτη φορά στο Μπαλσόι, σε ακρωτηριασμένη μορφή και με ελάχιστες πρόβες, στις 4 Μαρτίου του 1877. Μόνο με το ανέβασμα του από το Θέατρο Μαρίνσκι της Αγίας Πετρούπολης, το 1895, άρχισε το έργο να απολαμβάνει τη διεθνή επιτυχία που διατήρησε ως τον 20^ο αιώνα.

Η 6^η συμφωνία

Η πλειονότητα των μουσικών και των μουσικολόγων θεωρεί την τελευταία από τις συμφωνίες του Τσαϊκόφσκι σπουδαιότερη. Χωρίς αμφιβολία είναι η πιο πρωτότυπη μορφολογικά: το πρώτο μέρος της είναι ασυνήθιστα πολύπλευρο με ακραίες διακυμάνσεις και το παραδοσιακό σχήμα ενός αργού δεύτερου μέρους, ενός απελευθερωμένου τρίτου και ενός λαμπρού φινάλε έχει εδώ ανατραπεί ολοκληρωτικά.

Το έργο γράφτηκε σε διάστημα ανάμεσα στις 16 Φεβρουαρίου και στις 31 Αυγούστου του 1893, κατά το μεγαλύτερο μέρος στο εξοχικό σπίτι του συνθέτη Κλιν. Για μια φορά στη ζωή του ο Τσαϊκόφσκι έμεινε ευχαριστημένος με το αποτέλεσμα: ‘Ποτέ στη ζωή μου δεν ήμουν τόσο ικανοποιημένος, τόσο περήφανος, τόσο ευτυχισμένος ξέροντας ότι έχω γράψει ένα καλό κομμάτι.’, είπε. ‘Είναι το καλύτερο από όλα τα έργα που έχω γράψει ως τώρα… Το αγαπώ όπως ποτέ δεν αγάπησα κανένα άλλο από τα μουσικά μου παιδιά.’ Είχε την πρόθεση να γράψει ‘μια συμφωνία με πρόγραμμα (ιστορία), αλλά ένα πρόγραμμα που θα μείνει πάντα αίνιγμα για όλους. Ας το μαντέψει ο καθένας για τον εαυτό του’. Καθ’ υπόδειξην του αδελφού του ο συνθέτης αποφάσισε να βάλει τον τίτλο ‘Παθητική’ στην παρτιτούρα που δημοσίευσε, αλλά δεν ήταν απαραίτητο: το πάθος κατακλύζει ολόκληρο το έργο και θα ήταν αδύνατο να περάσει απαρατήρητο.

Η Παθητική Συμφωνία – την οποία όχι μόνο ο Τσαϊκόφσκι αλλά και ολόκληρος ο μουσικός κόσμος θεωρεί το κορυφαίο του έργο – παίχθηκε για πρώτη φορά από τη Ρωσική Αυτοκρατορική Μουσική Εταιρία της Αγίας Πετρούπολης στις 28 Οκτωβρίου του 1893, υπό την διεύθυνση του ίδιου του συνθέτη και είχε χλιαρή υποδοχή. Δεν χαρακτηρίστηκε ούτε επιτυχία ούτε αποτυχία. Εννέα ημέρες αργότερα ο συνθέτης έφυγε από τη ζωή.

Εξώφυλλο από την όπερα Ευγένιος Ονιέγκιν